آسفالت (Asphalt) کلمه‌ای فرانسوی به معنای خاک حاوی قیر می‌باشد. این کلمه در زبان فارسی برای اشاره به “بتن آسفالتی” کاربرد دارد که از مخلوط کردن شن، ماسه و قیر به وجود می‌آید و برای ساخت جاده‌ها، باند فرودگاه‌ها، پشت‌بام منازل و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. صنعت راهسازی با آمار مصرف نزدیک به 70 درصد، بیشترین مصرف‌کننده این ماده محسوب می‌شود.
در این مقاله قصد داریم مروری داشته باشیم بر تاریخچه این ماده که استفاده از آن در ساخت انواع معابر و راه‌ها، پیشرفت شایانی را در صنعت حمل و نقل به وجود آورده و در نتیجه سبب بهبود سبک زندگی انسان‌ها شده است. پس با پترو صنعت فومه همراه باشید تا شما را با تاریخچه آسفالت آشنا کنیم، روند تاریخی استفاده از آن را در جای جای جهان مورد بررسی قرار دهیم و در انتها مروری بر مزایای استفاده از این محصول ارزشمند داشته باشیم.
تاریخچه آسفالت در اروپا
از دوران پیش از میلاد نیز راهسازی برای عبور اسب و کالسکه و ایجاد سنگ‌فرش در مکان‌های مهم، مقدس و استراتژیک در بسیاری از کشور‌های شاخص آن دوران مانند ایران، روم، یونان و … رواج داشته است اما تاریخ شروع ساخت اولین جاده‌ها به صورت استاندارد، مدرن و امروزی را می‌توان در اروپای قرن نوزدهم جستجو کرد.
نخستین تلاش‌ها برای ساخت چیزی شبیه به جاده امروزی در اوایل قرن هجدهم توسط جان متکالف صورت گرفت. وی 180 مایل جاده واقع در یورکشایر را با زهکشی مناسب و استفاده از سنگ‌های بزرگ، شن و سایر مصالح ایجاد کرد تا اولین گام برای شروع جاده‌سازی مدرن برداشته شود.
در قرن نوزدهم جان لودون مک آدام توانست با استفاده از ترکیبی بر پایه قیر، ماده‌ای شبیه به آسفالت‌های امروزی تولید کند. همچنین این مهندس اسکاتلندی متوجه اهمیت خشک بودن زیرسازی در آسفالت‌کاری شد و روشی نوین برای زهکشی جاده‌ها به وجود آورد.
با پیشرفت تکنولوژی و توسعه روش‌های آزمایشگاهی و تحقیقی در خصوص مواد مختلف، صنعت راهسازی نیز رشد زیادی را تجربه کرد. تولید انواع قیر با خصوصیات گوناگون و ساخت قیر‌های پلیمری که خواص بهتری را به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دادند باعث پیشرفت صنعت جاده‌سازی و در نتیجه بهبود تجربه حمل و نقل در سطح اروپا و جهان شد.
تاریخچه آسفالت در آمریکا
اولین جاده آسفالت در ایالات متحده در سال 1870 توسط یک شیمیدان بلژیکی به نام ادموند جی دیسمد (Edmund J DeSmedt) در شهر نیویورک احداث شد. این شیمیدان مدتی بعد پروژه آسفالت‌کاری خیابان پنسیلوانیا در واشنگتن را که وسعتی برابر با 45000 متر مربع داشت، بر عهده گرفت.
در سال 1870 شرکت Cummer نخستین تأسیسات تولید آسفالت داغ را افتتاح کرد و یکسال پس از آن ناتان ابوت اولین اختراع آسفالت را به نام خود به ثبت رسانید. هم‌اکنون آمریکا به دلیل توسعه علمی و زیرساختی مناسب، قوی‌ترین تولید‌کننده آسفالت از نظر کیفیت و همچنین حجم محصولات تولید شده، به حساب می‌آید. این کشور علاوه بر تولید قیر‌های نفتی، منابع طبیعی بزرگی از گیلسونایت را نیز در اختیار دارد که می‌توان از این ماده جهت بهبود خواص آسفالت استفاده کرد.
تاریخچه آسفالت در ایران
همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، راهسازی در ایران قدمتی طولانی دارد و روند شروع سیستماتیک آن از امپراتوری‌های بزرگ ایران، به خصوص هخامنشیان آغاز گردید. راه شاهی اولین جاده بین‌المللی در جهان به شمار می‌رود که به فرمان داریوش اول هخامنشی به وجود آمد. این راه از دو شاخه تشکیل شده بود که از پاسارگاد و هگمتانه آغاز می‌گردیدند و در نزدیکی شوش به هم می‌رسیدند و یکی می‌شدند. این مسیر در ادامه به سوی بین‌النهرین می‌رفت و تا غرب آناتولی امتداد می‌یافت.
با وجود اینکه یکی از اولین راه‌‌سازی‌های قاعده‌مند تاریخ در ایران صورت گرفته است اما تاریخچه ورود و استفاده از آسفالت در ایران سابقه طولانی ندارد. علت این امر را باید در مسئله نیاز جامعه و حکومت‌ها جستجو کرد. در زمان امپراتوری هخامنشیان این راه‌ها به جهت عبور چهار‌پایان و سرعت بخشیدن به کار چاپار‌ها احداث شدند. این در حالی است که اروپاییان دوران معاصر با اختراع اتومبیل‌ها، نیاز به راهی صاف و یکدست را احساس کردند و برای رفع این ضرورت، ساخت و توسعه ماده آسفالت و ایجاد جاده‌های مدرن را در دستور کار خود قرار دادند.
تا پایان حکومت قاجار خبری از جاده آسفالت شده در ایران نبود و تنها اقدام در راستای بهبود راه‌ها در این دوران، توسط میرزا تقی خان امیرکبیر با سنگ‌فرش کردن برخی از معابر جهت عبور راحت‌تر کالسکه‌ها انجام گردید. سال 1310 در اوایل حکومت پهلوی اولین بار شاهد استفاده از آسفالت در راهسازی ایران بودیم. خیابان‌های باغ شاه (امام خمینی) و پهلوی (ولیعصر) از اولین خیابان‌های آسفالت شده در تهران به شمار می‌روند. در دوران پهلوی اول راهسازی به صورت مدرن در سراسر کشور آغاز شد که این مهم تأثیر بسزایی در جبران عقب‌ماندگی ایران در آن زمان داشت.
مزایای استفاده از آسفالت
رواج استفاده از آسفالت را می‌توان در مزایای فراوان استفاده از آن یافت که در ادامه به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
صرفه اقتصادی
استفاده از این محصول صرفه‌های اقتصادی زیادی به همراه دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ویژگی بازیافت 100 درصدی آن اشاره کرد. می‌توان اجزای آسفالت را پس از فرسودگی به سادگی از هم جدا کرده و از آن‌ها برای تولید مجدد این ماده یا حتی سایر محصولات، استفاده کرد. در بسیاری از موارد حتی احتیاجی به ساخت دوباره آسفالت نبوده و به سادگی قابل ترمیم است.
دوام بالا و مقاومت در برابر فشار
وزن زیاد وسایل نقلیه و رفت و آمد مکرر آن‌ها در جاده‌ها باعث تغییر شکل مسیر و ایجاد پستی و بلندی می‌شود که استفاده از این ماده در راهسازی، مانع از وقوع چنین مواردی شده و جاده به صورت صاف و یکدست باقی می‌ماند. این مسئله علاوه بر ایجاد تجربه‌ای بهتر در مسئله حمل و نقل جاده‌ای، آسیب کمتر به جلوبندی و سیستم تعلیق خودرو‌ها را به دنبال دارد.
دوری از مشکلات جاده خاکی
خاکی بودن جاده سبب ایجاد مشکلات فراوانی می‌شود که در زیر به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- آلودگی هوا: عبور از روی جاده خاکی باعث می‌شود ذرات خاک به هوا بلند شوند و هوای اطراف را با ذراتی سنگین آلوده کنند. با توجه به حجم وسایل نقلیه که به طور روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند، آسفالت نکردن راه‌ها می‌تواند برای سلامت انسان و محیط زیست، همراه با نتایج فاجعه‌باری باشد.
- نفوذ آب: نفوذ آب در خاک آن را تبدیل به گل کرده و ماشین‌ها (بخصوص خودرو‌های سنگین) را در آن گیر می‌اندازد. آسیب به سیستم حمل و نقل، مسدود شدن مسیر‌ها و هدر رفتن زمان تنها بخش کوچکی از خسارات ناشی از این اتفاق به حساب می‌آیند.
مسیر صاف و یکدست
با استفاده از آسفالت می‌توان مسیری صاف و بدون تخلخل را به وجود آورد. این موضوع از چند جهت حائز اهمیت است:
- کاهش هزینه تعمیر و نگهداری خودرو‌ها: بسیاری از معضلاتی که در ماشین‌های امروزی به وجود می‌آیند به دلیل تردد در مسیر‌های ناهموار ایجاد می‌شوند. تردد در مسیری صاف و بدون پستی و بلندی نامتعارف می‌تواند تا حد بسیار زیادی در کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری از وسایل نقلیه مؤثر باشد.
- سرعت بیشتر: سرعت خودرو ارتباط مستقیمی با یکدست بودن مسیرش دارد. هر چه مسیری که از آن تردد می‌کنیم صاف‌تر باشد، سرعت حمل و نقل افزایش داشته و در نتیجه سبب صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها می‌شود.
سخن پایانی
آسفالت یکی از کاربردی‌ترین محصولات زندگی ما محسوب می‌شود که استفاده از آن تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت فعالیت‌های ما دارد. در این مقاله سعی کردیم تا شما را با تاریخچه آسفالت در نقاط مختلف جهان و مزایای استفاده از این ماده بی‌نظیر آشنا کنیم. لازم به ذکر است کیفیت مناسب آسفالت از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و استفاده غیر اصولی از آن می‌تواند ضرر‌های اقتصادی زیادی به شما وارد نماید.
امروزه با استفاده از انواع قیر پلیمری، می‌توانیم خواص این ماده را به دلخواه خود تغییر دهیم و محصولی کاربردی‌تر به دست آوریم. از نمونه‌های آن می‌توان به آسفالت رنگی اشاره کرد که برای مطالعه بیشتر در این باره می‌توانید مقاله قیر پلیمری رنگی را مطالعه بفرمایید.
