یکی از محصولات صادراتی شناخته‌شده ایران، قیر است. صادرات قیر ایران با وجود تحریم‌های مختلف نفتی و غیرنفتی کشور، رونق خوبی دارد. دلیل آن هم کیفیت خوب این محصول و قیمت مناسبی است که در بازار جهانی دارد. اما قبل از صادرات این محصول، اولین گامی که باید بردارید کسب مجوزهای لازم از سازمان صنعت، معدن و تجارت و وزارت خارجه است. بعد از آن باید با شرکت‌های واردکننده در کشور مقصد تماس بگیرید و درباره شرایط فروش و فرستادن محصول، مذاکره کنید.
صادرات قیر از مهم‌ترین عوامل توسعه صنایع نفتی ایران محسوب می‌شود و به علت تولید انواع متعدد قیر در ایران، صادرات آن یک منبع درآمدی قابل‌توجه برای کشورمان به‌شمار می‌رود و به رشد اقتصادی آن کمک شایانی می‌کند. ما در این مقاله با معرفی قیر، انواع آن و ویژگی‌های انواع صادراتیش، کمک می‌کنیم تا با این فرآورده نفتی بیشتر آشنا شوید. پس همراهمان بمانید.
قیر چیست؟
قیر یکی از مشتقات نفت است که آن را در پالایشگاه‌های نفت فرآوری و تولید می‌کنند. این محصول نوعی هیدروکربن متراکم، بسیار چسبناک و خمیر مانندی است که ظاهری سیاه تا قهوه‌ای بسیار تیره دارد. این فرآورده نفتی در دمای محیط جامد است و در صورت افزایش دما، تغییر شکل می‌دهد و حالت خمیری و سپس مایع پیدا می‌کند. این ماده به دلیل نفوذ ناپذیری در برابر آب و چسبندگی بسیار بالا، کاربردهای متنوعی از جمله عایق رطوبتی و ساخت آسفالت دارد که باعث شده‌اند صادرات قیر رونق زیادی داشته باشد.
انواع قیر
قیر باتوجه به منشا خود ویژگی‌های متنوعی پیدا می‌کند که در کاربری آن نقش اساسی ایفا می‌کنند. به‌طور کلی سه دسته قیر داریم که در ادامه به توضیح هرکدام می‌پردازیم.
1. قیر طبیعی
قیر طبیعی یا آسفالت، یوتانیت و آسفالتوم یک نوع رزین هیدروکربن طبیعی است که شباهت زیادی به آسفالت نفت خام سخت‌شده دارد. حلال این ماده مانند آسفالت طبیعی حلال‌های آلیفاتیک و آروماتیک است و به دلیل سازگاری بالایی که دارد، به‌عنوان سخت کننده مشتقات نفتی رقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این ماده کلوخه‌ای براق، مشکی، بسیار ترد و مشابه با ابسدین است که نوع میکرونیزه آن به رنگ قهوه‌ای تیره درمی‌آید. این نوع قیر به‌طور طبیعی در لایه‌های عمودی زیر سطح زمین وجود دارد که آن را با کمک بیل مکانیکی، لودر و دیگر چکش‌های مخصوص از زیر زمین استخراج می‌کنند. قیر طبیعی به‌عنوان بهترین عایق رطوبتی موجود در طبیعت، شناخته شده است. دیگر کاربرد آن نیز، اصلاح‌کننده حرارتی در صنایع مرتبط با مهندسی عمران است.
2. قیرهای نفتی
این دسته از قیرها فرآورده مستقیم نفتی به‌شمار می‌آیند که طی فرایند تقطیر نفت خام و دمیدن هوا در آن به‌دست می‌آیند. قیرهای نفتی جامد یا نیمه جامد هستند و به‌عنوان بازمانده یا ته‌مانده سنگین تقطیر نفت نیز شهرت دارند. قیرهای نفتی با توجه به منابع مختلف نفتی، کیفیت‌های متفاوت و ویژگی‌های مختلفی دارند. بنابراین ممکن است قیر هر پالایشگاه با سایر مراکز از لحاظ کیفیت تمایز داشته باشد.
3. قیر قطرانی
بسیاری ممکن است به دلیل شباهت‌های میان قیر قطرانی و قیر نفتی، این دو را با یکدیگر اشتباه بگیرند. در حالیکه با توجه به تفاوت منبع تهیه هرکدام از این قیرها، ویژگی‌های شیمیایی و خواص فیزیکی آن‌ها نیز با یکدیگر فرق خواهد کرد.
قیر قطران یا Tar در تعریف به فرآورده نفتی اشاره دارد که از سوزاندن و تقطیر تخریبی در هوای مواد آلی طبیعی مانند چوب و ذغال سنگ به‌دست می‌آید. این ماده در چهار گروه مختلف کاربردی راهسازی، خاکه ذغال قالبی، الکترودهای ذغالی و لعاب و روکش لوله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این نوع فرآورده‌های نفتی به علت حساسیت حرارتی بالایی که دارند، نسبت به قیر نفتی عملکرد ضعیف‌تری در جاده‌سازی از خود نشان می‌دهند. بنابراین قطرانی‌ها به دلیل چسبندگی خوبی که با مصالح ایجاد می‌کنند، در ساخت ترکیبات اولیه جاده‌سازی کاربرد دارند و در پوشش‌های سطحی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قطران با توجه به چسبندگی بالای خود از نشت روغن و گازوئیل در سطوح مختلف مانند پارکینگ‌ها جلوگیری کرده و به این ترتیب از مشکلات زیست محیطی جلوگیری می‌کند. بااین‌حال حساسیت حرارتی بالای آن نقطه ضعف بزرگش به‌شمار می‌آید.
قیر صادراتی چه ویژگی هایی دارد؟
همان‌طور که متوجه شدید، بر اساس منبع نفتی قیر، کیفیت و ویژگی‌های آن تفاوت پیدا می‌کند. بنابراین صادرات قیر ایران محدود به یک نوع نیست و انواع مختلفی از این فرآورده نفتی قابل عرضه به بازارهای جهانی است. از طرفی باید بگوییم که قیر برای صادرات باید کیفیت بالا و مطابق با استانداردهای بین‌المللی داشته باشد. رایج‌ترین انواع این محصولات صادراتی و ویژگی‌های آن‌ها را در ادامه بررسی می‌کنیم.
1. قیر معمولی
قیر معمولی که در بازارهای جهانی با نام straight-run شهرت دارد، طبق استاندارد NFT 65001 دارای پنج گرید متفاوت است. این فرآورده بدون انجام هیچ فرایند اضافه‌ای به‌دست می‌آید و خروجی مستقیم برج تقطیر است. گرید بندی آن نیز بر اساس درجه نفوذ آن است، به این ترتیب که هرچه عدد نفوذ پذیری بالاتر باشد، فرآورده نرم‌تر خواهد بود و هرچه عدد درجه بالاتر باشد، محصول نهایی سفت‌تر است. تعیین درجه‌بندی میزان نفوذ این فراینده نفتی بر اساس مقدار چسبندگی، رئولوژی، دوام و تحمل درجه حرارت آن خواهد بود.
2. قیر کات بک
قیر کات بک یا مایع در بازار بین المللی با نام Cut back Bitumen شناخته شده است و از حل شدن در یک حلال به‌دست می‌آید. حلال این فرآورده معمولا نفتی است و میزان فراریت مختلفی دارد. این محصول صادراتی نیز بر اساس میزان سرعت نسبی تبخیر، سه نوع کات Rapid curing، Medium curing و Slow curing دارد.
3. قیر روان
قیر روان حاصل ترکیب این محصول با روغن و به‌همراه گرما است و بر اساس میزان گرانروی، 3 نوع گرید متفاوت دارد.
4. قیرهای امولسیون
فرایند تولید این محصول شامل ترکیب قیر، آب و ماده امولسیون می‌شود. امولسیون به‌صورت ذرات ریز معلق در آب وجود دارد و پایداری خوبی با قیر ایجاد می‌کند. بار الکتریکی اطراف ذرات قیر، از چسبیدن مولکول‌ها به یکدیگر جلوگیری خواهد کرد.
5. قیر صادراتی 70/60
درجه نفوذ این محصول استاندارد است و در دسته قیرهایی که نفوذ بالایی دارند، قرار می‌گیرد.
6. قیر صادراتی 90/60
در پالایشگاه، قیر با درصد نفوذ 90/60 را که با عنوان صادراتی قیر پایدار و اصلاح شده با پلیمر شهرت دارد، برپایه SBS تولید می‌کنند. پایه SBS استفاده شده در این فرآورده باعث شده است که استفاده از آن زمان مشخصی داشته باشد. در صورتی که زمان استفاده از این قیر بگذرد، امکان خنک کردن، سپس سرد کردن و استفاده مجدد آن وجود دارد و به دلیل داشتن پایداری بالا، مشکلی برای آن پیش نخواهد آمد.
7. قیر صادراتی 60/90
تفاوت قابل‌توجه این فرآورده نفتی با دیگر انواع محصولاتی که در صادرات قیر به فروش می‌رسند، امکان استفاده از آن در شرایط آب و هوایی مختلف است. از ویژگی‌های این قیر که در تولید آسفالت کلاسیک، آسفالت متخلخل و لایه نازکی از آسفالت به‌کار می‌رود، می‌توان به انعطاف‌پذیری بالا و کشش مناسب در دمای پایین اشاره کرد.
8. قیر صادراتی 100/85
آن دسته از مشتریانی که برای ساخت سنگ فرش جاده‌ها به قیر نیاز دارند، از این محصول با درجه نفوذ 100/85 استفاده می‌کنند. این محصول در دمای 25 درجه سانتی گرادی بیش از 100 سانتی متر بر پایه ASTM D113 شکل می‌پذیرد.
9. قیر صادراتی 75/50
از دیگر انواع فرآورده نفتی با درجه نفوذ استاندارد، می‌توان به قیر صادراتی 75/50 اشاره کرد. این فرآورده به دلیل دوام بالایی که دارد، در تولید روسازی‌های آسفالتی و تهیه و تولید آسفالت گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. از ویژگی‌های این محصول می‌توان خاصیت ترموپلاستی و سختی در دمای پایین و نرمی در دمای بالا را نام برد.
10. قیر صادراتی 100/80
این محصول صادراتی در دماهای مختلف ویژگی‌های فیزیکی متفاوتی دارد که در حالت نیمه سخت، به‌عنوان قیر سنگ فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صادرات قیر به چه کشورهایی انجام می‌شود؟
با وجود تحریم‌هایی که کشورمان با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، نفت و مشتقات نفتی ایران و به‌خصوص قیر در بازار جهانی مشتریان زیادی دارد. علاوه‌بر مشتریان اروپایی و آمریکایی، صادرات قیر به کشورهای همسایه نیز رونق بالایی دارد. صادرات قیر به عراق و صادرات قیر به افغانستان، حجم عمده‌ای از صادرات ما را شامل می‌شوند. ترکمنستان، ارمنستان، پاکستان، ترکیه، هند، بنگلادش و چین نیز از جمله دیگر مشتریان آسیایی این فرآورده نفتی تولید شده در ایران دارند.
صادرات قیر به عراق
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که در صنعت قیر کشورمان انجام می‌شود، صادرات این محصول به مقصدهای مختلف از جمله عراق است. انجام این کار مزایای زیادی دارد، از جمله افزایش سطح درآمدهای صادراتی، ایجاد فرصت‌های شغلی فراوان، توسعه همکاری‌های مختلف تجاری و همچنین تاثیرگذاری بیشتر در بازارهای بین‌المللی از جمله عراق. برای صادرات قیر به عراق باید بازار آن‌جا را بررسی کرد و ارتباط موثری با مشتریان شکل داد. علاوه‌بر این، ارائه خدمات پس از فروش برای حفظ جایگاه در بازار و کسب رضایت مشتریان اهمیت بالایی دارد. قبل از اقدام به این کار باید از قوانین صادرات قیر به عراق نیز مطلع باشید.
صادرات قیر به افغانستان
ایران با وجود انزوای تقریبی از بازار جهانی، با توجه به دسترسی به مرزهای زمینی برای صادرات قیر و محصولات مبتنی بر آن، توانسته است یکی از صادرکنندگان عمده قیر نام گیرد. افغانستان یکی از کشورهایی است که به دلیل دسترسی کشورمان به مرزهای زمینی، به مقصدی ایده‌آل برای صادرات قیر تبدیل شده است. بسیاری از شرکت‌ها با استفاده از کانتینر یا راه آهن، محصولات قیری خود را به این کشور صادر می‌کنند. البته قبل از آن باید از قوانین صادرات قیر به افغانستان مطلع باشید.
صادرات قیر به کشورهای همسایه
بسیاری از کشورهای همسایه، مقصد صادرات قیر از ایران هستند. این محصول نفتی معمولا از طریق جاده‌های کشورمان به‌شکل فله‌ای و در بشکه‌های ایمن با ظرفیت بالا به مقصد حمل می‌شود. برای اطمینان از حمل‌ونقل بدون مشکل و ایمن قیر، باید قوانین خاصی رعایت شوند که شامل بازرسی‌های اجباری در هر مرحله از فرایند حمل‌ونقل است، از بارگیری قیر روی وسایل نقلیه گرفته تا هنگامی که بار به مقصد خواهد رسید.
همچنین قبل از صادرات قیر به کشورهای همسایه و خروج آن از ایران، وزارت نفت باید تمامی محصولات را تایید کند. علاوه‌بر این، پس از قرارگیری قیر روی وسایل نقلیه، این وسایل باید در مسیرهای مشخصی حرکت کنند تا به مقصد برسند. نتیجه آن اطمینان از حفظ قیر در شرایط ایمن و تماس نداشتن آن با مواد خطرناک دیگر است.
صادرات قیر به اروپا
کشورهای اروپایی مانند آلمان، ایتالیا، فرانسه و اسپانیا به دلیل داشتن بازار بزرگی در زمینه ساخت‌وساز و طرح‌های عمرانی، نیاز بالایی به این فرآورده نفتی دارند. بنابراین این کشورها می‌توانند هدف خوبی برای آن دسته از بازرگانان و تاجران داخلی باشد که می‌خواهند در زمینه صادرات قیر به اروپا فعالیت کنند.
اما صادرات به اروپا شرایط خاصی دارد و برای آن که بتوانید محصول خود را به آن‌جا بفرستید، باید گواهی‌های مورد نیاز و استانداردهای این کشورها را اخذ کنید. برای پیدا کردن مشتریان خارجی نیز می‌توانید در نمایشگاه‌ها و رویدادهای تجاری شرکت کنید و با شرکت‌ها و تجار اروپایی همکاری‌های تجاری خود را تشکیل دهید.
سخن پایانی
صادرات قیر به کشورهایی که نمی‌توانند این ماده را به مقدار کافی تولید کنند، فرصتی ارزشمند برای درآمدزایی است. شرکت‌های فعال در این زمینه معمولا سودی خوبی دارند و همچنین می‌توانند در بازارهای جهانی با سایر شرکت‌های بزرگ رقابت کنند. یکی دیگر از مزایای صادرات قیر کمک به رشد اقتصادی کشورها و اشتغال‌زایی و توسعه صنایع مرتبط است. در این مقاله درباره این موضوع اطلاعات لازم را دادیم.
